Κάτι λίγα που σκεφτόμουν για τη θρησκεία και την απαρχή της.

Η αρχή της θρησκείας.

Δεν βρίσκω τυχαίο ότι οι ιερείς ήταν ανέκαθεν γέροι άντρες. Μπορώ να το εντοπίσω στις πρώτες κοινωνίες σε όλη την υφήλιο. τα πρώτα δείγματα θρησκειών έρχονται από ταφές με συγκεκριμένους τρόπους (δείγματα τέτοια υπάρχουν ακόμα και σε τάφους από Νεάντερταλ), και αγαλματίδια που παρουσιάζουν τις θεότητες της εκάστοτε φυλής. Μάλιστα αυτές οι θεότητες αποκαλύπτουν την βάση της ίδιας της θρησκείας.

Ξεκινάμε λοιπόν από τη προϊστορία, όπου η ανθρωπότητα ήταν συγκεντρωμένη σε μικρές φυλές ανά τον κόσμο, όπου οι ρόλοι ήταν λίγο πολύ καθορισμένοι. Εκεί οι άντρες ήταν οι κυνηγοί επειδή ήταν πιο δυνατοί, και οι γυναίκες κάθονταν και πρόσεχαν τον καταυλισμό και τα παιδιά και μαγείρευαν το φαί.

Παρατήρηση σημαντική είναι ότι όσο μεγαλώνει ο πληθυσμός της φυλής τόσο αυξάνονται και οι πιθανότητες για την ύπαρξη θρησκείας και τελετουργιών.  Αυτό εξηγείται ως εξής: όσο μεγαλύτερος ο πληθυσμός της φυλής, τόσο μεγαλύτερη η ανάγκη για περισσότερο φαγητό. Στις προ-αγροτικές κοινωνίες λοιπόν υπάρχουν δύο μόνο επιλογές: η μακρύτερη απουσία των ανδρών από το σπίτι, για να μαζέψουν περισσότερα άγρια φυτά και φρούτα και να κυνηγήσουν περισσότερα ζώα, ή η πείνα. Αυτό με τη σειρά του φέρνει μεγαλύτερη αποξένωση των ανδρών από το σπίτι τους, αφού πλέον λείπουν σχεδόν όλη μέρα, και πολλές φορές για πολλές μέρες, από τον καταυλισμό τους για να βρουν αρκετό φαγητό.

Πίσω στον καταυλισμό μένουν οι γυναίκες όπως είπαμε επειδή έχουν να φροντίσουν τα παιδιά, καθώς και η προηγούμενη γενιά: οι γέροι και οι γριές.

Οι γριές μπορούν να συμβάλλουν στην καθημερινή ζωή με τις γνώσεις που έχουν μαζέψει από μία ολόκληρη ζωή εμπειριών σε αντίστοιχο καταυλισμό. Ξέρουν πάνω κάτω τι θέλει το μωρό που κλαίει, πώς να το σωπάσουν, πώς να το νταντέψουν την ώρα που λείπει η μάνα, πώς να μαγειρέψουν, πώς να νοικοκυρέψουν.

Από την άλλη οι γέροι δεν έχουν σχεδόν τίποτε να προσφέρουν στον καταυλισμό. Ολόκληρη τη ζωή τους τη πέρασαν εκτός, για να κυνηγήσουν ή να ψαρέψουν ή να μαζέψουν φρούτα και φυτά. Αυτές οι γνώσεις είναι πολύτιμες μεν, αλλά μόνο για άλλους κυνηγούς, δηλαδή για τους νέους άντρες, οπότε όλο τον υπόλοιπο καιρό οι γέροι, άχρηστοι πλέον ως κυνηγοί εξαιτίας των περιορισμένων από το πέρασμα του χρόνου δυνατοτήτων τους, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την ύπαρξη τους, ούτε καν ως βοηθοί, αφού έχουν περιορισμένες ικανότητες και σχεδόν μηδενική εμπειρία στα του καταυλισμού.
Η αχρηστία σε εκείνες τις εποχές συχνά σημαίνει περιττό στόμα, οπότε οι γέροι επιστρατεύουν όσες γνώσεις έχουν για να βοηθούν στο σπίτι, αλλά είναι πιο άχρηστοι και από τα παιδιά. Οι μόνες φορές που συμβάλλουν είναι όταν γυρνούν οι κυνηγοί, όπου μπορούν να τους βοηθήσουν με συμβουλές για το κυνήγι και την αυτοάμυνα.

Πόσο κρατούν όμως κι αυτές οι συμβουλές; Αυτονόητο είναι ότι όσο πιο ικανοί ως κυνηγοί τόσο πιο ικανοί ως σύμβουλοι είναι, αλλά ακόμα και τότε κάποτε στερεύουν από τεχνάσματα. Ο πολιτισμός στηρίζεται στα παλιά και προχωρά εμπρός, δεν αναμασά τα ίδια και τα ίδια αλλιώς συνθλίβεται από άλλους πολιτισμούς που έχουν προχωρήσει μακρύτερα.

Ο άνθρωπος εκείνων των εποχών δεν είναι ηλίθιος. Απλά δεν έχει όλη αυτή τη συγκεντρωμένη γνώση που αντλούμε σήμερα από χιλιάδες χρόνια πειραμάτων και λαθών. Ο γέρος της προϊστορίας είναι αρκετά έξυπνος ώστε να δει ότι σιγά-σιγά η χρησιμότητα του εξαφανίζεται.

Και εκεί βρίσκει τις ρίζες της η θρησκεία. Τη στιγμή που ο γέρος ξεφεύγει από τις πραγματικές και εμπεριστατωμένες συμβουλές, και αρχίζει τις εικασίες, τότε αρχίζει και καταφεύγει σε όλο και πιο φανταστικά τεχνάσματα.

Η θρησκεία ξεπηδά από τον φόβο του να μην τον εγκαταλείψουν επειδή είναι πλέον άχρηστος. Αρχίζει από βασκάνια. Αν αλείψεις με λάσπη το σώμα σου δεν θα μπορούν να σε μυρίσουν το ίδιο εύκολα τα θηράματα σου, εντάξει, αλλά στο επόμενο μάθημα θα σου δείξω ότι χρειάζεται ακόμα μεγαλύτερη ειδίκευση. Χρειάζεται να φτύσεις και τρεις φορές, και να βρεις να βάλεις και δύο φτερά στο κεφάλι. Αργότερα θα σου πω κι άλλα, αρκεί να συνεχίζεις να με ταΐζεις. Δεν πρέπει να μετακομίσουμε από αυτή τη περιοχή (επειδή με πονάνε τα κόκκαλα μου στη πραγματικότητα) επειδή υπάρχει μία αρκούδα στην άλλη πλευρά του λόφου. Ακούς τις βροντές; Είναι η αρκούδα που βρυχιέται, δεν πρέπει να την ενοχλήσουμε. Δώσε μου μία μερίδα φαί και θα πάω να της το δώσω για να την κατευνάσω.

Με τη πάροδο του χρόνου τα ψέματα πολλαπλασιάζονται, και η χρησιμότητα του γέρου γίνεται όλο και πιο «θεόσταλτη». Φέρνει κι άλλους στο κόλπο, όταν δει μως μπορεί να τους εμπιστεύεται. και με τον καιρό εδραιώνεται η θρησκεία.

Για να μην τα ρίχνουμε όλα στους γέρους, υπάρχουν και γριές που καταφεύγουν στα ίδια τεχνάσματα. Πρόκειται για τις άγονες, τις ακαμάτες, τις άχρηστες της φυλής. Εκείνες, επειδή είναι λιγότερες σε αριθμό από τους άχρηστους γέρους, λόγω της μεγαλύτερης ενασχόλησης τους με τα του καταυλισμού, είναι πιο απομονωμένες. Είναι οι μάγισσες.

Ο καιρός περνάει, τα ψέματα πληθαίνουν, εδραιώνονται, και επάνω τους χτίζονται νέα ψέματα, και  με τη πάροδο του χρόνου γίνονται επίσημες θρησκείες. Οι αρκούδες-μπαμπούλες γίνονται όλο και πιο μεγάλες, τερατώδεις, αποκτούν ανθρώπινα χαρακτηριστικά, γίνονται εχθροί με τρομερές δυνάμεις, μετά δαίμονες, μετά θεοί παντοδύναμοι. Μέσα από το τέχνασμα της θρησκείας προσέχουν οι ιερείς να είναι και λίγο χρήσιμοι, ώστε να δίνουν ένα αίσθημα σιγουριάς στους μη μυημένους στο κόλπο. Να φαντάζουν ως καλοπροαίρετοι. Πολλοί καταλήγουν να πιστεύουν τα ψέματα, όταν έχουν γίνει τόσο μεγάλα και ανυπόστατα που δεν είναι δυνατόν να αποκαλυφθούν μέσω της γνώσης της εποχής.

Όμως ο πολιτισμός συνεχίζει, πάντα μπροστά, πάντα στηριγμένος στα θεμέλια του παρελθόντος. Η γνώση επαυξάνεται, πρώτα με αριθμητική πρόοδο, μετά με γεωμετρική, και σιγά-σιγά με κβαντική. Η θρησκεία προσπαθεί να σταματήσει την συλλογή γνώσεων από το να αποκαλύψει την αχρηστία της, τον πραγματικό λόγο ύπαρξης του θεϊκού: την συντήρηση του άχρηστου ανθρώπινου.